Szafirowa armia

I pomyśleć, że w zeszłym roku o tej samej porze, w miejscu, w którym stacjonuje teraz to szafirowe wojsko była tona liści i jakiś smętny, zapomniany przez Boga szczypiorek.

Szafirki zostały posadzone w październiku. Było wtedy już bardzo zimno, a mimo to po tygodniu wytknęły swoje ciekawskie kiełki spod ziemi. Byłam  przekonana, że na wiosnę moim oczom ukaże się to samo jałowe poletko, z tą tylko różnicą, że oczyszczone ze zbutwiałych liści.

No i przekonałam się, że szafirek armeński to naprawdę twardy wojownik. Twardy, a zarazem łagodny, bo karmi mnóstwo pszczół i trzmieli i cudownie pachnie.

Przyroda nie znosi pustki. Zadarnione poletko zmieniło się w koszary, a każda nowa łodyga, czy kwiatostan natychmiast stały się mikrokosmosem i domem dla stworzeń tak maleńkich jak ten tu pająk:

Szafirek armeński jest dzielny jak wojownik Sparty.  Nie straszne mu przymrozki, śmieje się ze ślimaków, jest odporny na ulewę, a przede wszystkim na łapki mojego pręgowanego kociska, które z uporem maniaka wytyczyło sobie ścieżkę przez sam środek rabaty.

Czyż one nie wyglądają jak armia jakiegoś greckiego przywódcy? Pikanterii dodaje fakt, że patrzą w stronę perskich lilii. Wojownicy Sparty kontra Kserkses? Mała rabatka, milion skojarzeń.

Jej Wysokość i damy dworu

I oto perski orszak złożony z cesarzowej i dam dworu zawitał wreszcie do mojego ogrodu.

Fritillaria imperialis L. - szachownica cesarska, korona cesarska

Wyniosła cesarzowa o smukłej sylwetce i jej towarzyszki - wdzięczne i skromne szachownice kostkowate.

Fritillaria meleagris L. - szachownica kostkowata

 Obie rośliny pochodzą z tego samego podrodzaju Fritillaria.

Legenda mówi, że kiedy Jezus szedł na Golgotę, wszystkie kwiaty kłaniały się, żeby oddać Mu hołd. Tylko lilia cesarska nie chciała się pokłonić i stała z uniesioną dumnie głową. Kiedy jednak Jezus na nią spojrzał tak bardzo się zawstydziła, że zwiesiła pokornie głowę i rozpłakała się. Od tej pory jej kielichy zawsze są skierowane ku ziemi. Czasem także pojawiają się na nich krople nektaru, które mają symbolizować owe łzy.

Im bardziej niezwykła roślina tym więcej legend. Uwielbiam te opowieści, które tworzy człowiek, próbując sobie wytłumaczyć piękno lub niespotykany pokrój roślin, albo zagadkowe zachowania zwierząt. Faktem jednak jest, że lilia cesarska ma w sobie coś niezwykłego.

Już sama jej wysokość i wielkość kielichów kwiatostanu dają poczucie obcowania z czymś niemalże myślącym. No i ten zwierzęcy zapach przypominający odchody drapieżników.

Jej kuzynki - szachownice kostkowate, nazwane tak od charakterystycznego wzoru widocznego na płatkach - wabią całe mnóstwo owadów.

Szachownica kostkowata jest rośliną, którą w Polsce można spotkać w naturze w okolicach Przemyśla. Jest to niestety roślina wymierająca. W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin określona jest jako gatunek krytycznie zagrożony. W celu ochrony jej naturalnych stanowisk w 2001 r. utworzony został rezerwat przyrody "Szachownica kostkowata" w Stubnie (pow. przemyski). Roślina preferuje wilgotne łąki dolin rzecznych, torfowiska i tereny bagniste.

Moje małe szachownice pochodzą natomiast z fińskiego sklepu ogrodniczego. Gdyby lilie były kobietami, szachownica kostkowata zapewne nie byłaby tą, która natychmiast rzuca się w oczy. Wystarczyłoby jednak pochylić się nad nią i spojrzeć jej w oczy, żeby wiedzieć, że ma się do czynienia z prawdziwym pięknem. A czym jest piękno? Umberto Eco mógłby to z pewnością uściślić zgrabniej niż ja. Teraz jednak, w ogrodzie na Północy piękno to wdzięczny łuk pochylonych główek i cudowny, pastelowo-fioletowy rumieniec. To wszystko mogłoby zawstydzić niejedną przesadnie umalowaną kobietę. Matka natura jest tak wymowna. No i kto jest prawdziwą królową perskiego orszaku?

Niebieski pyłek

"Kwiat jest uśmiechem rośliny", napisał Peter Hille. Cała północna strona mojego ogrodu na Północy zanosi się od śmiechu.

To miejsce, w którym nie zrobiłam jeszcze absolutnie nic oprócz zgrabienia wieloletnich warstw suchej trawy i zbutwiałych liści. A te małe lazurowe uśmiechy to cebulica syberyjska (Scilla siberica).

Cebulica syberyjska

Ciągle się zastanawiam, czy ktoś ją tu dawno temu posadził i teraz się tak rozhasała po skałach, czy to po prostu miejsce jej naturalnego występowania? Kiedy zaczęłam się schylać, żeby zajrzeć w te małe, rozchichotane gardła, zobaczyłam dziką pszczołę-zbieraczkę manewrującą między kwiatami.

Ledwo manewrowała, taka była obładowana. Niczym babinka targająca tobołki na jarmark, która ma gdzieś poezję kwiatową, niezaradnych życiowo poetów i ich pretensjonalne przysłowia. Słońce na pół chłopa, a ja dopiero obróciłam trzy razy z moim pyłkiem!

Patrzyłam na to energiczne stworzonko, uwijające się jak w ukropie i dopiero po chwili spostrzegłam, że jej koszyczki są całe niebieskie!

Pyłek cebulicy ma właśnie taki kolor. Kolor nieba z westernu. Pszczoła, która ugryzła niebo poleciała dalej nie poświęcając ani odrobiny uwagi mojemu rozanieleniu. Gdzieś w ogrodzie jest przecież ukryte gniazdo, w którym głodne, pasiaste brzuchy czekają na swój kawałek nieba.

.

Cesarzowa rośnie...

Maj w Finlandii jest piękny tego roku. Mój mąż z lubością przeciągnął się w słońcu zalewającym taras, po czym spytał: "Ewuniu, co tu tak waniajet?"
No właśnie. Zrobiłam strategiczny błąd zeszłej jesieni i posadziłam dwie cesarskie korony tuż przy schodach prowadzących z ogrodu na taras naszego domu. Im dłużej czytam o całym podrodzaju Fritillaria, tym bardziej jestem zafascynowana. Ojczyzną szachownicy jest starożytna Persja. Do europejskich ogrodów została sprowadzona w drugiej połowie XVI w. Ilość substancji chemicznych jaka krąży w tej rozczochranej damie mogłaby zabić, lub uleczyć. Wszystko wszak zależy od dawki. W Chinach rośliny z podrodzaju Fritillaria są wykorzystywane do walki z rakiem.

Cesarska korona zawiera wiele alkaloidów, ale nie udało mi się jeszcze póki co dowiedzieć jaka konkretnie substancja odpowiada za ten specyficzny zapach, który wydzielają także cebule. Mi osobiście zapach ten przypomina taki, który czuje się w ogrodach zoologicznych koło klatek z drapieżnikami.

Pytam się zatem: czy można kochać stworzenia, które tak brzydko pachną? Owszem, można. Ja swoje szachownice pokochałam bezwarunkowo, ponieważ jako jedyne rośliny tego skalistego, surowego ogrodu rosną w niewyobrażalnym tempie i wydaje się, że czują się w tym środowisku naprawdę dobrze.

Jakiś czas temu pisałam podekscytowana o zielonym zębie, który wyszedł spod śniegu. Dziś ząb ma już zawiązane pąki. Szalona roślina!

Może sukcesem jest właśnie to nieszczęsne miejsce blisko drzwi, które wybrałam? Przez większą część dnia jest tu słońce, jednocześnie skały otaczające mały klombik sprawiają, że gleba jest tu wciąż wilgotna. Jestem gotowa przełożyć wesela znajomych, wyjazdy służbowe, wziąć urlop byleby tylko nie przegapić kwitnienia. A że "waniajet"? Cóż, cesarzowej wszystko wolno.

Wiosna na Północy!

"...lecz idzie niewesoło i po drodze drzemie".

Tak właśnie szła na Północ. Drzemała po drodze, zawracała, marudziła, ale w końcu dotarła. Bez butów. Wiosna na Północy jest jak zwykle spóźniona i jak co roku chce mi to wynagrodzić w ciągu kilku dni.

Muscari armeniacum

Szafirki przywitały ją pierwsze. Nie czekały aż śnieg stopnieje. Przebiły się zielonymi kłami przez matę kokosową, którą okryłam je w październiku, a następnie przez zmrożony śnieg. Kosztowało mnie niemało zachodu i nerwów, żeby usunąć matę nie niszcząc kiełków. W końcu się udało, ale mój Ty Boże, cóż one sobą prezentowały? Bladoróżowe, anemiczne, sfatygowane jak źle wyprasowana męska koszula, podduszone pod tonami śniegu i ową nieszczęsną matą. Na szczęście dziś mają się o wiele lepiej. Nabrały zielonego, zdrowego koloru i zmieniły się w rozetki.

U niektórych widać już niebieskie zalążki pąków. W dużym powiększeniu wyglądają jak smocza łuska lub jajo jakiegoś mitycznego stworzenia zniesione po cichu nocą i upchnięte między skałami.
Po szafirkach obudziły się krokusy.  Małe klejnoty błyszczące między skałami.

Krokusy mają w sobie jakieś dzikie, pierwotne piękno. Afrodyzjak starożytnych Persów. Szafran. Najdroższa przyprawa świata. Pomyśleć, że potrzeba 150 tysięcy kwiatów, żeby uzyskać jeden kilogram szafranu.
Moje skromne krokusowe poletka natychmiast przywabiły kosmate trzmiele.

Dla nich z pewnością te krokusy są cenniejsze niż złoto. Niewiele jeszcze w okolicy rozwiniętych kwiatów. Bezcenny pyłek poleci na owadzich nogach do małych, podziemnych komnat.

A buczenie, kwitnienie, wydzielanie zapachu, wzrost roślin i topnienie śniegu oraz wszystkie pozostałe procesy zachodzące w ogrodzie przebiegają pod kontrolą inżyniera nadzoru:

Inżynier nadzoru

Z zachwytem przywitałam także lilię tygrysią. Ta królewska piękność ma swoją własną historię, którą opiszę w oddzielnym poście.

Lilia tygrysia

Wczoraj zmaterializowała się również czule żegnana jesienią (mimo jej okropnego zapachu) lilia cesarska. Pojawiła się na klombie dosłownie w godzinę. Wystarczyło odgarnąć zalegającą resztkę śniegu i już w południe można było podziwiać masywny, żółtozielony ząb. Ma już dobre 4 cm długości. Niedługo go Wam pokażę. I to właściwie tyle. Biegam między tymi swoimi cebulkowymi dziećmi. Karmię je, grabię zeszłoroczne liście, przycinam krzewy, sieję. A ogród gada jakby go ktoś zwolnił ze ślubów milczenia. Słyszę go nawet kiedy wracam do domu i patrzę przez okno na przyciętego cisa, różaneczniki i wciąż jeszcze łysy jaśminowiec. Więc to tak...  Trzeba zasypiać z bolącymi od wykręcania dzikiego bzu nadgarstkami i widokiem kiełków pod powiekami. Trzeba się martwić o niesprzątnięte liście, czy aby nie duszą budzących się konwalii. To cała gramatyka. I zaczyna się rozumieć ten dziwny język.